معرفی کتاب: دفاعیه یک ریاضیدان
- سه شنبه, ۱۰ فروردين ۱۳۹۵، ۱۱:۴۰ ق.ظ
گادفری هارلود هاردی از ریاضیدانان برجسته انگلیس در قرن نوزدهم و بیستم بود. هاردی مقاله های تاثیرگذار فراونی با همکاری جان ادنسور لیتلوود و سیروینیا رامانوجان در زمینه نظریه اعداد و آنالیز نوشته است.
از نام هاردی در بیشتر کتاب های نظریه تحلیلی اعداد یاد می شود و از کارهای ماندگار وی می توان به روش دایره، پیشرفت هایی برای اثبات قضیه اعداد اول و حدسیات هاردی-لیتلوود اشاره کرد.
کتاب درباره ی چیست؟
هاردی یک ریاضی دان محض بود که علاقه مند نبود کارهایش کاربردی شود.(برای مطالعه بیشتر به اینجا مراجعه کنید.) او درکتاب خود سعی کرده است به دفاع از این عقیده ی خود بپردازد و همچنین با مقایسه شغل ریاضیدان با شغل های دیگر برتری کار ریاضی را نشان دهد.
با کمال تاسف باید بگویم که خوانندگان که علاقه ی چندانی به ریاضی ندارند، با بیان ناقصی از جملات کتاب تلاش کرده اند کتاب را یک اعتراف نامه از هاردی جلوه دهند به گونه ای که گویی او ریاضی محض را بیهوده می داند. خوانندگانی که آشنایی کافی با تاریخ ریاضی و شخصیت هاردی داشته باشند هیچ شکی در مورد باطل بودن این دیدگاه نخواهند داشت. به همین دلیل من ترجیح دادم چند پارگراف متوالی از کتاب را در اینجا بیاورم.
بعضی از قسمت های جالب کتاب
- ریاضیدان، مانند نقاش یا شاعر نقش پرداز است. ولی نقش های او ماندگارترند، چون از ایده ساخته می شوند. نقاش نقشهای خود را با شکل و رنگ می سازد، و شاعر با کلام. تابلو نقاشی ممکن است "ایده"ای را مجسم کند ولی این ایده معمولاً پیش پا افتاده و کم اهمییت است. در شعر ایده ها بیشتر به حساب می آیند، ولی همچنان که هاوسمن با تاکید می گفت: "نمی توانم قبول کنم که چیزی به نام ایده شعری وجود دارد. شعر آن چیزی نیست که گفته می شود، بلکه شیوه ای است برای گفتن آن چیز."
به آب زمزم و کوثر سفید نتوان کرد
-
آیا این شعر زیبا نیست؟ و در عین حال آیا ایده هایش نازل و دروغین نیستند؟ ظاهراً فقر ایده تاثیر چندانی بر زیبایی نقش لفظی ندارد. ولی ریاضیدان ابزار کاری در دست ندارد مگر ایده، و بنابراین، نقش های او احتمالاً بیشتر می پایند، زیرا ایده دیرتر از کلمه کهنه می شود.نقشهای ریاضیدان، همچون نقش های نقاش یا شاعر باید زیبا باشند. ایده های ریاضی باید همچون رنگ های نقاش یا واژه های شعر به گونه ای هماهنگ به هم بپیوندند. نخستین محک زیبایی است.
- گالوا در بیست و یک سالگی در گذشت، آبل در بیست و هفت سالگی، رامانوجان در سی وسه سالگی، ریمان در چهل سالگی ... و من هیچ دستاورد ریاضی مهمی سراغ ندارم که ایده آن پس از پنجاه سالگی به ذهن ریاضیدان خطور کرده باشد.
- باید تفاوت ارزش رشته های مختلف را به حساب آوریم. من ترجیح می دهم قصه نویس یا نقاش باشم تا دولتمردی با رتبه مشابه؛ و راه های زیادی بر کسب شهرت وجود دارد که بیشتر ما آنها را شریرانه اند قبول نداریم. با این حال این گونه تفاوت های ارزشی بندرت در انتخاب شغل فرد قاطع است. این انتخاب تقریباً همیشه تحت تاثیر محدودیتی که توانایی طبیعی فرد دارد صورت می پذیرد. شعر سرودن ارزشمند تر از بازی کریکت است، ولی برادمن احمق است اگر بازی کریکتش را فدا کند تا شاعر کم اهمییت درجه دومی بشود. ولی اگر او در کریکت درخشندگی کمتری، و در شاعری وضع بهتری می داشت، ممکن بود انتخاب مشکل تر شود؛ نمی دانم ترجیح می دادم به جای ویکتور ترومپر یا روپرت بروک باشم یا نه. مایه خوشوقتی است که آدم به ندرت بر سر چنین دوراهیهای نامطلوبی قرار می گیرد.
- بر این گفته می توان افزود که، بخصوص، یک ریاضیدان بسیار بعید است بر سر یک چنین دو راهی قرار گیرد. معمولاً در مورد تفاوت فرآیندهای ذهنی ریاضی دان با سایر مردم مبالغه می شود، ولی این نکته قابل انکار نیست که قریحه و استعداد ریاضی یکی از تخصصی ترین استعدادهاست، و ریاضیدانان عموماً شهرت زیادی به داشتن استعداد عمومی و فراگیر ندارند. اگر شخصی، به هر مفهومی، یک ریاضی دان واقعی باشد، به احتمال صد به یک، کار ریاضی را بسیار بهتر از هر کار دیگری می تواند انجام دهد، و برای چنین شخصی عاقلانه نبوده که از فرصت های مناسب برای استفاده از قریحه ی ریاضی خود صرف نظر کند تا کاری معمولی در زمینه های دیگر انجم بدهد. این گونه فدا کردن استعداد را فقط با ضرورت اقتصادی یا سن و سال می توان توجیه کرد.
- هر کسی هر درکی که از واژه "نابغه" دارد؛ من "نابغه" نیستم.
کتاب سال ها پیش توسط سیامک کاظمی در انتشارات علمی فرهنگی ترجمه شده است.
